– शेरबहादुर सिंह

भीमदत्तनगर, २८ जेठ

कोरोना सङ्क्रमण बढ्न थालेपछि सुदूरपश्चिमका स्थानीय तहहरु पिसिआर मेशिन खरिदका लागि अग्रसर देखिएका छन । सुदूरपश्चिमको विकट पहाडी जिल्ला बाजुराको बूढीगङ्गा नगरपालिकादेखि भारतसित सीमा जोडिएका कञ्चनपुरको भीमदत्त नगरपालिकासम्मले पिसिआर मेशिन खरिदका लागि रकम विनियोजन गरेर प्रक्रिया अघि बढाएका हुन् । सुदूरपश्चिम प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयका अनुसार हालसम्म यहाँका नौवटै जिल्लामा गरी पिसिआर विधिबाट कोरोना परीक्षणका लागि नौ हजार २९४ स्वाब मात्रै सङ्कलन गरिएको छ । जसमध्ये सात हजार ७७७ जनाको परीक्षा भइसक्दा १५५ जनामा कोरोनाको सङ्क्रमण देखिएको छ । प्रदेशमै एकमात्रै पिसिआर प्रयोगशाला धनगढीमा स्वाबको चापका कारण नयाँ नमूना सङ्कलन रोकिएकोमा बुधबार साँझबाट शुरु भएको छ ।

धनगढीस्थित कोरोना परीक्षण प्रयोगशालामा एक हजार ५१७ वटा स्वाबको परीक्षण हुन सकेको छैन । कोरोना सङ्क्रमण जोखिम बढेको भन्दै बझाङका पालिका मिलेर पिसिआर मेशिन जिल्लामा भित्र्याएर कोरोना परीक्षणको दायरा बढाउने गृहकार्यमा जुटेका छन् । बझाङको थलारा गाउँपालिकाका अध्यक्ष भुवनेश्वर उपाध्यायले बझाङका प्रत्येक पालिकाले रु दशदेखि रु पन्ध्र लाखका दरले रकम सङ्कलन गर्ने बताउनुभयो ।

“जिल्ला समन्वय समिति र नगरपालिकाले रु १५ लाख र गाउँपालिकाले रु १० लाखका दरले रकम सङ्कलन गरेर असार १ गतेभित्र जिल्ला विपद् व्यवस्थापन समितिको खातामा जम्मा गर्ने निर्णय भएको छ ।” अध्यक्ष उपाध्यायले भन्नुभयो, “तत्काल प्रयोगशाला स्थापनाका लागि खरिद प्रक्रिया अघि बढाइनेछ ।” बझाङका क्वारेन्टाइनमा तीन हजार १४४ जना क्वारेन्टाइानमा बसिरहेका छन् । सोमध्ये ३२४ जनाको मात्रै स्वाब सङ्कलन गरिएको छ । बझाङमा १२ पालिका रहेका छन् ।

त्यसैगरी बाजुराको बूढीगङ्गा नगरपालिकाका नगरप्रमुख दीपकविक्रम शाहले आरडिटीको भर पर्दा सङ्क्रमण जोखिम झन बढेको बताउनुभयो । “हामीले पनि पिसिआर मेशिन खरिद गरेर जिल्लामा कोरोना प्रयोगशाला स्थापनाका लागि रु ३० लाख बजेट छुट्याएका छौँ ।” नगरप्रमुख शाहले भन्नुभयो, “प्रयोगशालाको जनशक्ति र भौतिक पूर्वाधार व्यवस्थापन चुनौतीपूर्ण नै छ ।”

बाजुरामा पाँच हजार २२३ जना क्वारेन्टाइनमा रहे पनि हालसम्म कोरोना परीक्षणका लागि ४५० जनाको मात्रै स्वाब लिइएको छ । “राज्यले जनशक्ति व्यवस्थापनका लागि स्पष्ट कार्यविधि नबनाउँदा समस्या छ ।” उहाँले भन्नुभयो, “यहाँका सात पहाडी जिल्लामा अहिलेसम्म यो स्तरको प्रयोगशाला कही पनि स्थापना भएको छैन ।”

त्यसैगरी कञ्चनपुरको भीमदत्त नगरपालिकाले पनि सदरमुकाममा पिसिआर मेशिन खरिदका लागि पहल गरेको छ । भीमदत्त नगरपालिकाका नगरप्रमुख सुरेन्द्र विष्टले सङ्क्रमणको उच्च जोखिम देखिनुका साथै सङ्कटसित लड्न पिसिआर मेशिन आवश्यकता रहेको भन्दै खरिद प्रक्रिया अघि बढाइएको बताउनुभयो ।

“खरिद प्रक्रियाको नियमावलीमै रहेर प्रक्रिया अघि बढाएर असारभित्रै स्थापना गर्ने गृहकार्यमा छौँ ।” नगरप्रमुख विष्टले भन्नुभयो, “प्रयोगशाला सञ्चालनको जिम्मेवारी महाकाली अस्पताललाई दिनेछौँ ।” मङ्गलबार भीमदत्त नगरपालिका कोभिड–१९ रोकथाम तथा नियन्त्रण सम्बन्ध निर्देशक एव समन्वय समितिको बैठकले मेशिन अतिआवश्यक रहेको भन्दै खरिद गर्ने निर्णय गरेको थियो ।

त्यसैगरी डडेल्धुराको अमरगढी नगरपालिकाले पनि डडेल्धुरा अस्पतालमा स्थापना गरिने कोरोना परीक्षण प्रयोगशालाका लागि रु २० लाख दिने निर्णय गरेको नगरपालिकाका सूचना अधिकृत लालबहादुर साउँदले जानकारी दिनुभयो । “मेयरबाट यो विषयमा पहल भएर प्रक्रिया अघि बढेको छ ।” साउँदले भन्नुभयो, “यहाँका अन्य स्थानीय तह र निकायसित पनि प्रयोगशाला स्थापनाका लागि सहयोग गर्न अपिलसमेत गरेका छौँ ।”

सुदूरपश्चिम प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयका निर्देशक डा गुणराज अवस्थीका अनुसार धनगढीमा सञ्चालनमा रहेको प्रयोगशालामा दैनिक २५० भन्दा बढी परीक्षण गर्न सकिँदैन । “प्रदेश सरकारले डोटी र बैतडीमा प्रयोगशाला स्थापनाको प्रक्रिया अघि बढाएर असार १५ गतेभित्रै सञ्चालनको तयारीमा छ ।” निर्देशक डा अवस्थीले भन्नुभयो, “अहिले एउटामात्रै प्रयोगशाला हुँदा परीक्षणको चाप धेरै भयो ।”

उहाँले पनि पहाडी जिल्लामा जुनसुकै निकाय वा तहबाट प्रयोगशाला स्थापना भए पनि भौतिक संरचना र दक्ष जनशक्तिका विषयमा पनि पहल आवश्यक रहेको बताउनुभयो । “पहाडी जिल्लामा प्रयोगशालामा काम गर्न एक जना जनशक्ति पनि नभएको अवस्था छ ।” उहाँले भन्नुभयो, “भौतिक संरचनाको अवस्था पनि ठीक छैन ।”

सुदूरपश्चिम प्रदेशका ८८ वटै स्थानीय तहका एक हजार ८१३ स्थानमा क्वारेन्टिन बनाएर भारतलगायत अन्यत्रबाट आएका नागरिकलाई राखिएको छ । हालसम्म क्वारेन्टिनमा ६५ हजार ९९१ बसिरहेका छन् तर कोरोना परीक्षण भने नौ हजार २९४ को मात्रै भएको छ । पछिल्लो जेठ महिनामा मात्रै कैलालीको त्रिनगर भन्सार र कञ्चनपुरको गड्डाचौकीबाट भारतका विभिन्न क्षेत्रबाट ८५ हजारभन्दा बढी नागरिक स्वदेश फर्किएका छन् ।

यहाँ कोरोना सङ्क्रमण देखिएकामध्ये पनि अधिकांश भारतबाट आएकामा देखिएको छ । बाजुरा र कैलालीमा गरी कोरोनाबाट यहाँ दुई जनाको मृत्यु भइसकेको छ । सङ्क्रमितको यहाँका अस्पतालमा स्थापना गरिएका आइसोलेसन वार्डमा उपचार भइरहेको छ ।

यहाँका विभिन्न स्थानका आइसोलेसनमा मङ्गलबारसम्म ८५ जना सङ्क्रमितको उपचार भइरहेको छ भने आइसोलेसनमै ३३ जना शङ्कास्पद बिरामी उपचाररत रहेको प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयद्वारा जारी तथ्याङ्कमा उल्लेख छ । त्यसैगरी सुदूरपश्चिममा ४८ हजार ८८८ को आरडिटी विधिबाट कोरोना परीक्षण गरिँदा एक हजार ७८१ को पोजिटीभ देखिएको छ । आरडिटीमा सङ्क्रमित देखिएलाई क्वारेन्टिनमै राखिएको छ । रासस