काठमाडौं, कार्तिक ४

भाटभटेनी सुपरमार्केटका सञ्चालक मीनबहादुर गुरुङले बैंकबाट ऋण लिएका छन् भनेर सबैलाई थाहा छ । तर, उनले २८ वटा भाटभटेनी भवन धितो राखेर बैंकबाट ४५ अर्ब कर्जा लिएको भनी अहिले बजारमा व्यापक चर्चा छ । मेडिकल व्यवसायी दुर्गा प्रसाईले पनि झापाको बीएण्डबी अस्पताल र भक्तपुरस्थित आफ्नो घरजग्गा धितो राखेर बैंकबाट दश अर्ब ऋण लिएका छन् । त्यस्तै, चौधरी गु्रप, गोल्छा गु्रप, विशाल ग्रुपलगायत विभिन्न व्यापारी तथा व्यवसायीले बैंकबाट पाँच अर्बदेखि ५० अर्बसम्म ऋण लिएका छन् । पछिल्लो समय घरजग्गा कारोबारमा मन्दी छ । घरजग्गा बेच्न चाहने थुप्रै छन् तर किन्ने कोही छैन । अहिले एउटा भाटभटेनी भवन बेच्न खोजिएमा एक करोडमा समेत किन्ने भेट्दैन । दुर्गा प्रसाईको अस्पताल र घरजग्गा पनि करोडमा बिक्री हुन्न ।

भाटभटेनी साहु गुरुङले सामान ल्याउने व्यापारी तथा उद्योगीहरुको वर्षौदेखि अर्बौ भुक्तानी दिएका छैनन् । यता, भाटभटेनीमा काम गर्ने कर्मचारीहरुले पनि तीन महिनादेखि छ महिनासम्मको तलब नपाएको सुनिएको छ । प्रसाईले पनि अस्पतालमा राखिएका मेशिनलगायत विभिन्न उपकरणको रकम सम्बन्धित व्यवसायीलाई भुक्तानी नगरेको बुझिएको छ ।
उनको अस्पतालमा काम गर्नेहरुले पनि वर्षौदेखि तलब नपाएको सुनिन्छ । बैंकबाट व्यापारी तथा व्यवसायीहरुले अर्बौ कर्जा लिएका छन् । त्यो पनि कमशल धितो राखेर । वर्षौदेखि बैंकको साँबाब्याज तिरेका छैनन् । अहिले राष्ट्र बैंकका गर्भनर महाप्रसाद अधिकारी र अर्थमन्त्री विष्णु पौडेललाई जनता सोध्छन्, ‘बैंकमा राखेको हाम्रो पैसा सुरक्षित छ ?, बैंक पनि सहकारीकै अवस्थामा पुगेको हो त ?’
बैंकहरुले एउटै व्यापारी तथा व्यवसायीलाई यत्रो कर्जा कसरी प्रवाह गर्यो ? यसको जवाफ राष्ट्र बैंकले दिनुपर्छ । अहिले बैंक डुबिसकेको छ । तैपनि, गर्भनर अधिकारी र अर्थमन्त्री पौडेल सर्वसाधारणलाई ढाँटिरहेका छन् । हिजो सहकारी, लघुवित्त, फाइनान्समा बचत गरिएको रकम पनि जनताकै थियो । यी संस्था सञ्चालकले बढी ब्याजको प्रलोभन देखाएर सोझासाझा नागरिकलाई बचत गर्न लगाए ।

भनियो कि, ‘हामी १२ प्रतिशतदेखि २२ प्रतिशतसम्म ब्याजदर दिन्छौं । तपाइँको पैसा हामी कहाँ सुरक्षित हुने छ ।’ तर, अहिले करोडौं बचतकर्ताको खर्बौ रकम सहकारी, लघुवित्त र फाइनान्सले पचाइदिएको छ । हिजो हामी तपाईँको बचत सुरक्षित साथ राख्छौं भन्ने सहकारी सञ्चालकहरु आज भागिसकेका छन् । बचतकर्ताहरुको रुवाबासी चलिरहेको छ । सहकारीकै कारण कयौं सर्वसाधारण आत्महत्या गर्नुपर्ने अवस्थामा पुगेका छन् । यता, सहकारीले पैसा खाइदिएपछि उपचार गर्ने पैसा नहुँदा कतिपय बचतकर्ताको त ज्यानै गयो । सहकारीले नै गर्दा कयौंको घरपरिवार लथालिंग हुन पुगेको छ । सहकारी, लघुवित्त र फाइनान्स डुब्नुको मुख्य कारण नै घरजग्गा, गाडी, सेयर र मीटरब्याजमा लगानी गर्नु हो । बैंकको पनि यही क्षेत्रमा लगानी छ । बजारमा केही वर्षयता यी क्षेत्रमा व्यापक मन्दी छ । यसको बेचबिखन शून्यझैं भइसकेको छ । मालपोत र यातायात कार्यालय हेर्न गयो भने सुनसान देखिन्छ । चार वर्षअघि भ्याईनभ्याई हुने त्यँहाका कर्मचारी अचेल सेवाग्राही नआएपछि झिँगा धपाएर, घाम तापेर वा गफ गरेर बस्छन् । अहिले बजारमा घरजग्गा, गाडी र सेयर बेच्न चाहने यत्तिकै छन् । तर, किन्ने कोही छैन । ६५ लाख सर्वसाधारणले सेयरमा लगानी गरेका छन् । बैंकले सय रुपैयाँ कित्तामा निष्काशन गरेको सेयर दलालीहरुले ३२ सय रुपैयाँ पुर्याइदिए । त्यही सेयर अहिले सय रुपैयाँमा बिक्री नहुने अवस्था आएको छ ।

एक हजार आना नपर्ने खेतीयोग्य जमिन वा डाँडाकाँडालाई दलाली, भूमाफियाहरुले प्लाटिङ वा डोजर चलाई टुक्राटुक्रा बनाएर आनाकै ६०÷७० लाखमा बेचिदिए । छिमेकी देशमा एक लाखमा पाइने सवारीसाधन अटो शोरुमहरुले मुलुक भित्र्याई ३०÷३५ लाखमा बेचे । अहिले महँगोमा घरजग्गा, गाडी र सेयर किन्नेहरु चुलुम्मै डुबेका छन् । डुबेपश्चात् कतिपयले आत्महत्या गरेका छन् भने कतिपय सम्पर्कविहीन बनेका छन् । अहिले बैंक डुबिसक्यो । किनकि बैंकको पनि त घरजग्गा, गाडी र सेयरमै सम्पूर्ण कर्जा लगानी छ । बैंक डुबिसक्यो भनेर बजारमा बहस चलिरहँदा सरोकारवाला निकायहरु भने अझै सर्वसाधारणलाई भ्रममा पारिरहेका छन् ।
एकपछि अर्कौ झुट बोलेर सहकारीमा जसरी बैंकमा पनि करोडौं जनताको खर्बौ डुबाउने खेल सरकार नै गरिरहेको छ । हिजो सहकारी डुब्दा सरकारले सहकारीमा कुनै पनि समस्या नरहेको दाबी गर्यो । तर, सहकारी त भाग्यो । सहकारी सञ्चालकहरु बचतकर्ताको खर्बौ लिएर फरार भए ।
यदि सरकारले समयमै सर्वसाधारणलाई सचेत गराइदिएको भए आज सहकारीमा यत्रो सर्वसाधारणको यतिधेरै रकम डुब्दैन्थ्यो । तर, सरकारको झुटका कारण सहकारीले गर्दा करोडौं सर्वसाधारण डुबे । अहिले पनि सरकारले यस्तै गरिरहेको छ ।

बैंक डुबेपनि ठिकठाक रहेको भनेर सरकारी पक्ष दाबी गरिरहेको छ । अनि भोलि बैंक भागेपछि भने हामीले बैंकमा बचत गर्नुस् भनेर भनेका थियौं र भनेर सरकारमा बसेकाहरु जवाफ दिने छन् । बालुवाटारस्थित ललिता निवासको सरकारी जग्गा हिनामिना प्रकरणमा अदालतले भाटभटेनीका साहु गुरुङलाई दोषी ठहर गर्दै कैद र जरिवाना नै तोकिसकेको छ ।
यता, उनीमाथि राज्यलाई तिर्नुपर्ने राजस्व छलेको समेत आरोप छ । तैपनि, सरकार नेतृत्वकर्ता एमालेको पार्टी कार्यालय उनी आफैंले बनाइदिन लागेका छन् । उद्योगीलाई भुक्तानी नगर्ने अनि सर्वसाधारणलाई लुटेर कमाएको पैसाबाट आफु जोगिन केही न केही त गर्ने पर्यो नि त । अहिले आम नागरिक भाटभटेनीमा जाँदैनन् । भाटभटेनीसँगै बिग मार्ट, सुपर मार्केटहरुमा पछिल्लो समय सर्वसाधारण जान रुचाउँदैनन् । किनकि यहाँ कमसल, म्याद सकिएका, बिग्रिएका, कुहिएका सामान महँगोमा बेचबिखन गरिन्छ । केही दिनअघि दुर्गा प्रसाईलाई प्रहरीले पक्राउ गरेको थियो । त्यो पनि साइबर अपराधमा । तर, उनीहरुले विभिन्न भ्रम छरेर आफु बच्न सर्वसाधारणलाई सडकमा उतारे । सो क्रममा उनका समर्थकद्धारा ट्रकमा गरिएको आगलागीबाट एक जना चालकको ज्यानै गएको छ । कस्तो है ? गल्ती आफु गर्ने, अनि ज्यान चाँहि सर्वसाधारणले गुमाउनुपर्ने ! बैंकले सर्वसाधारणलाई कर्जा दिएन । उद्योग, कलकारखाना, खेतीपाती गर्छु, मलाई ऋण दिनुस् भनेर पटकपटक भन्दा बैंकले आम नागरिकमाथि विश्वास गरेन । जसका कारण आज देशका युवाहरु रोजगारीका लागि विदेशिनु परिरहेको छ । बैंकले सर्वसाधारणमाथि विश्वास नगर्दा भाटभटेनी साहु गुरुङ, दुर्गा प्रसाईजस्ता व्यक्तिलाई अर्बौ कर्जा प्रवाह गर्यो । त्यो पनि कमसल धितो राखेर । आखिर किन त ? किनकि यीनीहरुले बैंकका अध्यक्ष, सञ्चालकलाई घुस खुवाए । राजनीतिक पहुँचको प्रयोग गरे ।

तर, आम नागरिकसँग त न बैंकका सञ्चालक, अध्यक्षलाई घुस दिन सक्ने हैसियत थियो न त राजनीतिक पहुँच नै । अब बैंकले यस्ता व्यक्ति, व्यापारी, व्यवसायीलाई अर्बौ कर्जा प्रवाह गरेको परिमाण छिट्टै भोग्ने छ । सहकारीजस्तै बैंकको पनि पालो आइसकेको छ । सहकारी डुब्दा सहकारी विभाग, सहकारी मन्त्रालयले कुनै जिम्मेवारी लिएन । जबकी सहकारी खोल्न यीनै निकायले लाइसेन्स दिएका थिए । अब बैंक डुब्दा बचतकर्ताको निक्षेपको जिम्मेवारी राष्ट्र बैंक र अर्थ मन्त्रालयले लिन्छ कि लिदैँन ? भनेर हेर्न बाँकी छ । त्यसैले, बैंकका बचतकर्ता सचेत हौं । नत्र सहकारीका निक्षेपकर्ताजस्तो हालत हुने छ । सरकारको झुटमा विश्वास नगरौं । आफ्नो रकमको आफैं सुरक्षा गरौं ।
रुषा थापा
भक्तपुर