काठमाडौं, जेठ ४

सरकारले अघिल्लो वर्षको वैशाख ३० गते स्थानीय तहको चुनाव गरायो । आम सर्वसाधारणले मतदान गरेर आफ्नो जनप्रतिनिधि चुने । गत मंसिर ४ गते प्रतिनिधि तथा प्रदेश सभाको निर्वाचन गर्यो । जनताले आफ्नो आवाज बोलिदिन सांसद चुनेर सदनमा पठाए । हाल सबै पालिकामा वडाध्यक्ष, मेयर छन् भने हरेक निर्वाचन क्षेत्रमा सांसद । अहिले मुलुकमा तीन तहको सरकार छ । स्थानीय, प्रदेश र संघीय सरकार । निर्वाचन आयोगमा दर्जनौं राजनीतिक पार्टी दर्ता भएको छ । तर, सबै पार्टी ‘एउटै ड्याङ्गको मूला’ झैं देखिएका छन् ।

सहकारीले करोडौं बचतकर्तालाई पीडित बनाएको छ । तर, राजनीतिक दलहरुलाई कुनै मतलब नै छैन् । सहकारीले बचत खाइदिएर बचतकर्ताको रुवाबासी बनाएको छ, राजनीतिक दलहरु टुलुटुलु रमिता हेरेर बसेका छन् । सहकारीमा पैसा नराख्नु भनेर कुनै पार्टीले अहिलेसम्म आम सर्वसाधारणलाई सचेत गराएको छैन् । यता, स्थानीय जनप्रतिनिधिलाई समेत यो विषयमा हात बाँधेर बसेका छन् । वडा कार्यालय, गाउँपालिका, नगरपालिका, प्रदेश सरकार सहकारीमा यत्रो बेतिथि देखिँदासमेत मौन छ । कुनै ‘एक्सन’ नै लिँदैन् । सत्तापक्ष होस् या विपक्ष जनताबाटै चुनिएर गएका हुन् । विपक्षीमा रहेको नेपाली काँग्रेसले सहकारी छानबिनको माग गर्दै सदन अवरोध गरिरहेको छ ।

यता, सत्तापक्ष भने सुनेर पनि नसुनेझैं गरिरहेको छ । अहिले पैसा फसेको जनताको हो । तर, सत्तापक्षले जनताको कुरा उठाउन चासो देखाएको छैन् । जनताको आवाज उठाउन सत्तापक्षका सांसदहरुलाई लाज लाग्यो । देशैभर ३५ हजार २३९ वटा सहकारी संस्था दर्ता छन् । ती सहकारीमा हजारदेखि करोडसम्म फसेको छ । करोडौं बचतकर्ताको ३९ खर्बभन्दा बढी रकम सहकारीले पचाइदिएको छ । सहकारीले दिने ब्याजको प्रलोभनमा परेर कतिपयले आफ्नो सारा श्री सम्पत्ति स्वाहा पारेका छन् । कतिपयले जागिर खाएको पैसा राखे, कतिपयले व्यापार गरेको त कतिपयले पुर्ख्यौली सम्पत्ति बेचेको ।

विदेश गएर मरिमरि कमाएको पैसा पनि सहकारीले पचाइदिएको पाइन्छ । काठमाडौं महानगरपालिकामा मात्रै झण्डै दुई हजार सहकारी दर्ता भएको छ । काठमाडौंका मेयर बालेन्द्र साहको अहिले देशभित्र र बाहिर चर्चा छ । भुरादेखि बुढासम्मले उनको नाम लिन्छन् । बालेनको कामको जताततै तारिफ छ र त्यो हुनु पनि पर्छ । तर, उनी सहकारीको विषयमा भने सेलाएका छन् । सहकारीमा पैसा नराख्नु भनेर महानगरले अहिलेसम्म पनि सर्वसाधारणलाई सचेत गराएको पाइँदैन् । सहकारीका बचतकर्ताहरु पासबुक बोकेर कहिले प्रहरीकहाँ पुग्छन् । कहिले सहकारी विभाग, कहिले नगरपालिका धाउँदै ठिक्क भएको छ ।

सहकारी पीडितको आन्दोलनमा पनि गइरहेका हुन्छन् । कार्यालय खुलेको छ कि भनेर दिनहुँजसो सहकारी धाउने गरेका छन् । सहकारीमा समस्या आएको दुई वर्षभन्दा बढी भइसक्यो । सहकारी पीडितहरु आफ्नो बचत फिर्ता दिलाइदिन माग गर्दै पटकपटक अनशन बसे । पहिलो चरणमा माइतीघर मण्डलामा ६२ दिन अनशन बसेपछि सरकारले सात बुँदे सम्झौता गर्यो । त्योबाट माग सम्बोधन नभएपछि उनीहरु पुनः आन्दोलनमा उत्रिए । सरकारले फेरिपनि सम्झौता गर्यो, आन्दोलन स्थगित भयो । पीडित अनशन बस्ने, सरकार माग पूरा गर्ने आश्वासन देखाएर अनशन तोड्ने ।

यो क्रम चलि नै रहेको छ । २०८० वैशाख २६ गतेको मन्त्रिपरिषद्को बैठकले सहकारीको समस्याबारे अध्ययन गर्न एउटा कमिटी गठन गर्यो । त्यो कमिटीले भदौ २५ गते सरकारलाई प्रतिवेदन बुझायो । कात्तिक २३ गतेको मन्त्रिपरिषद्को बैठकले प्रतिवेदनलाई स्वीकृत गर्यो । २०८० चैत मसान्तभित्र सबै सहकारीले बचतकर्ताको पैसा फिर्ता गरिसक्नुपर्ने, फिर्ता नगरेमा सञ्चालकको चलअचल सम्पत्ति रोक्का गर्ने, विदेश जान रोक्का लगाउने भनि सहकारी विभागले ७५३ वटै स्थानीय तहलाई पत्राचार गर्यो । तर, सो अवधिमा सहकारीका सञ्चालकले बचतकर्ताको पैसा फिर्ता दिएनन् ।

सरकारले गरेको निर्णय धोती लगाइदिए । सहकारीका कारण करोडौं बचतकर्ता सडकछाप भएका छन् । स्थानीय जनप्रतिनिधि न सहकारी सञ्चालकलाई कारबाही गर्न सक्छन् न सर्वसाधारणलाई सचेत गराउन सक्छन् । यस्तो ‘नालायक’ जनप्रतिनिधि के कामको ? विज्ञापन बोर्डले पनि सहकारीमा पैसा नराख्नु भनि सार्वजनिक सूचना जारी गर्न आवश्यक देखिएको छ । सहकारीमा देखिएको बेतिथिलाई मध्यनजर गर्दै राजनीतिक दलहरुले विज्ञप्ति निकाल्नुपर्छ । जति धेरैले आआफ्नो ठाउँबाट पहल गर्छन्, त्यति नै जनता सचेत हुन्छन् । गृह मन्त्रालयले सहकारी सञ्चालकलाई भटाभट कारबाही गर्नुपर्छ । सहकारीमा पैसा नराख्नु भनेर गृहले पनि सूचना निकाल्नुपर्छ ।

अहिले सहकारीले पैसा नखाएको नागरिक भेट्दैन् । बाटोमा मकै पोल्नेदेखि साग बेच्नेसम्मको सहकारीले पैसा खाइदिएको गुनासो छ । सरकारले कि त सहकारी पीडितलाई न्याय दिनुपर्यो कि यिनीहरु हाम्रो जनता होइन् भन्न सक्नुपर्यो । सर्वसाधारण पनि अब लोभमा फस्नुभएन् । बढी ब्याज आउँछ भन्ने लोभमा पर्दा साँवा नै गुमाउनुपर्ने हुन सक्छ । बरु सरकारी बैंकमा लगेर राख्ने, ब्याज थोरै भएपनि बचत सुरक्षित हुन्छ । मेरो आफन्त सहकारीमा छ, भाग्दैन् भनेर नसोचेपनि हुन्छ । आफन्त भन्दाभन्दै डुबेको धेरै उदाहरण यहाँ छन् । सहकारी त भाग्यो तर लघुवित्त र फाइनेन्सको अवस्था पनि त्यस्तै छ ।
लघुवित्त र फाइनेन्सले पैसा दिन नसकेको चर्चा बजारमा व्यापक चलेको छ । सहकारीमा बचत गर्नेहरु चुलुम्मै डुबिहाले । लघुवित्त र फाइनेन्समा बचत गर्नेहरुको हालत त्यस्तो नहोस् । यसका लागि बेलैमा सचेत हुन जरुरी छ । यता, कतिपय बैंक पनि डुब्ने अवस्थामा पुगेको समाचारहरु सार्वजनिक भइरहेको छ ।
त्यसतर्फ पनि सर्वसाधारणको ध्यान जाओस् । सहकारी के कारणले डुब्यो ? सर्वसाधारणले थाहा पाइसकेका छन् । घरजग्गा, सेयर र गाडीमा कर्जा लगानी गर्दा सहकारी डुबेको प्रमाणित भइसकेको छ । लघुवित्त, फाइनेन्स र बैंकको लगानी कहाँ छ ? भन्ने जनताले थाहा पाउँदै छन् । सरकारले जग्गाको कित्ताकाट खोल्दा पनि कारोबार बढेन् । सेयरमा लगाएको १२ करोडको सीमा हटाउँदा पनि अवस्था त्यस्तै छ । गाडीलाई ८० प्रतिशत कर्जा दिन्छु भन्दा पनि खासै फरक परेको छैन् । अहिले बिहान बेलुका छाक टार्न धौ धौ छ । यस्तो जटिल अवस्थामा कसले सेयर, गाडी र घरजग्गा किन्ने ?
बजार आर्थिक मन्दीले छपक्कै छोपेको छ । मन्दी गहिरिँदै गइरहेको छ । व्यापार व्यवसाय सुख्खा छ । सटर छोड्नेको संख्या निरन्तर उकालो लागिरहेको छ । विदेश जानेको भीड त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा हेर्न सकिन्छ । दैनिक हजारौंले देश छोडिरहेका छन् । गाउँ फर्किनेको संख्या पनि बढिरहेको छ ।

आर्थिक अवस्था सुधार हुनुको साटो झनै बिग्रिँदै जाने देखिएको छ । सरकार जनताको अभिभावक हो । भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारण मन्त्रालय, सहकारी विभाग, अर्थ मन्त्रालय, राष्ट्र बैंकले अब जनतालाई सचेत गराउनुपर्छ । जनतालाई अल्मलाउने, घुमाउने र पीडामाथि पीडा थप्ने काम सरकारबाट नहोस् । सत्य जे हो, त्यही बाहिर ल्याउनुपर्यो । ‘टालेको भ्वाङ्गले कतिञ्जेल नै छोपिन्छ’, यो कुरा सरकारले बुझोस् । २०७९–८० को बजेटमा अर्थमन्त्री जनार्दन शर्मामाथि व्यवसायीहरुको मिलेमतोमा करको दायरा हेरफेर गरेको आरोप लागेको थियो । एमालेले सदन नै अवरोध गर्यो । पछि उनले सफाइ पाए, दोहोर्याएर अर्थमन्त्री भए ।
वर्तमान गृहमन्त्री रवि लामिछानेमाथि सहकारी ठगीको आरोप लागेको छ । तर, उनी छानबिनबाट भागिरहेका छन् । गलत गरेको छैन् भने छानबिन गर्न डराउनुपर्ने कारण के ? गल्ती नगरेको प्रमाणित भएमा सफाइ पाइहालिन्छ । जनताको कुन पीडाबाट ग्रुजिरहेका छन् ? यो एमाले, रास्वपा, माओवादी, नेकपा एसलगायत सबैले बुझ्नुपर्छ । जनता हाम्रो पनि हुन् भन्ने कुरा यी पार्टीले मनन गरुन् । देशमा तीन तहको सरकार छ, तर, सहकारी पीडितका लागि एउटा पनि रहेनछ ।
अनुसा थापा
भक्तपुर