आधारभूमि संवाददाता
काठमाडौं, चैत २९
४ सय ५६ मेगावाटको माथिल्लो तामाकोसी सञ्चालनमा आएसँगै वर्षातको समयमा रातमा बिजुली खेर जाने देखिएको छ । यस्तो बिजुली भारत निर्यात गर्न सकिएन भने यहि खेर जान्छ । त्यसैले अब नेपाल विदुत प्राधिकरणले रातको समयमा पानी तान्ने खालका पम्पीङ स्टोरेजलाई प्राथमिकता दिन थालेको छ ।
विद्युत प्राधिकरणले कुलेखानीमा १ सय मेगावटा बराबरको पम्पीङ स्टोरेज बनाउन थालेको छ । जसका लागि हालैमात्रै यसले बिद्युत बिकास विभागबाट लाइसेन्स पाएको छ । यसले विद्युतको उच्च माग भएका बेलामा बिजुली उत्पादन गर्ने छ भने रातमा बिजुली खेर जाने समयमा पानी तान्नका लागि विद्युतको प्रयोग गर्नेछ ।
अहिले कुलेखानीको यो इन्द्रसरोबर ताल जहाँ ८ करोड ५३ लाख क्युबिक मिटर पानी जम्मा गर्न सकिन्छ । बिद्युतको उच्च माग भएका बेलामा प्रयोग गरिने यो सरोबरमा आधारित रहेर तीनवटा आयोजना बनाइएका छन् ।
सुरुमा धोर्सिङ तर्फको सुरुङबाट करिब १३ सय २४ मिटर तल रहेको कुलेखानी जलविद्युत आयोजन प्रथमबाट ६० मेगावाट बराबरको बिजुली उत्पादन हुन्छ ।
यो आयोजनाबाट निस्केको पानीसँगै मान्डु खोलाको पानी र राप्तीबाट पम्पीङ गरेर भैसेमा रहेको ३२ मेगावाट आयोजनाबाट बिद्युत उत्पादन गर्ने गरिएको छ । दोस्रो आयोजनाबाट निस्केको पानी फेरी ३ सय दुई मिटर पर रहेको कुलेखानी तेस्रोका लागि प्रयोग गरिन्छ ।
१४ मेगावाटको कुलेखानी तेस्रो आयोजनामा कुलेखानी दोस्रोबाट निस्केको पानीसँगै खानी खोलाको पानी पनि यसमा मिसाइन्छ । यसरी कुल १ सय ६ मेगावाट विद्युत उत्पादन गरेपछि यो पानी भने राप्ती नदिमा मिसाइन्छ, जसलाई पुन तालमा फर्काउने गरिएको छैन । तर अब भने बिद्युत प्राधिकरणले सिस्नेरी तर्फ करिब ५ सय मिटर लामो सुरुङ बनाएर कुलेखानी सिस्नेरी पम्पीङ स्टोरेज बनाउन लागेको छ ।
करिब ९ अर्ब लागतमा बन्ने यो आयोजना बिद्युतको उच्च माग भएका बेलामा चलाउने र यसबाट बिद्युत उत्पादन गरेर बाहिरिएको पानी फेरी राती बिद्युत खेर जाने बेलामा इन्द्रसरोबर तालमै फर्काउने बिद्युत प्राधिकरणको तयारी छ ।
करिब दुई वर्ष अघि शाक्य एनइए इन्जीनियरिङ कम्पनीमा रहदा यो आयोजना प्रतिफलमुलक रहेको भन्दै बिद्युत प्राधिकरणलाई यो आयोजना अघि बढाउन प्रस्ताव गरेका छन् । करिब ८ वर्ष अघि देखि यो आयोजनाको बारेमा कल्पना गरेका शाक्य अहिले आफै बिद्युत प्राधिकरणको प्रमुखको रुपमा आएका छन् । उनले यो आयोजना आफ्नै कार्यकालमा सक्ने योजना समेत बनाएका छन् । एक वर्ष अध्ययन र दुई वर्ष निर्माणका लागि लाग्ने उनको भनाई छ ।
यसमा अहिले ड्रिलिङ र फिल्ड अध्ययनको काम सकिएको छ । यस आयोजनाबाट निस्केको करिब १० लाख क्युबिक मिटर पानी राख्नका लागि सिस्नेरीमै ड्याम बनाइनेछ । जसको पानी पुन रातको समयमा फेरी इन्द्रसरोबर तालमै फर्काउने प्राधिकरणको योजना छ ।
३ रुपैयाँ ४० पैसामा खरिद गरेको बिजुलीबाट ९ रुपैयाँ ४० पैसामा बिक्री हुने बिजुली उत्पादन हुन्छ । तर बिज्ञ भने यो आयोजना प्रतिफलमुलुक बनाउन बिजुली महसुलको दर नै घटाउनु पर्ने बताउँछन् ।
हुनत यसअघि बेगनास तालको पानी रुपामा खसाउने पम्पीङ स्टोरेज आयोजनाका लागि पनि प्राधिकरणले लाइसेन्स पाइसकेको छ । तर त्यो प्रतिफलमुलक नभएको भनेर प्राधिकरणले अहिले काम अघि बढाएको छैन ।
